Kabakulak, kabakulak virüsünün neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu virüs sadece insanlarda görülür. Kabakulak öncelikle parotis (tükürük) bezlerinin iltihaplanması ve şişmesiyle kendini gösterir. Bu enfeksiyon hastalığı dünyada yaygın olarak görülmekte ve yıl boyunca her yaşta ortaya çıkabilmektedir. Almanya’da kabakulak hastalığının görülme sıklığı koruyucu aşı sayesinde büyük ölçüde gerilemiştir. Buna rağmen kabakulak hastalığına, özellikle de korunmasız kişilerde hala rastlanabilmektedir.
Kabakulak virüsleri sadece insandan insana geçmektedir. Tükürük damlacıklarındaki virüsler öksürme, aksırma veya konuşma esnasında havaya yayılarak solunum yoluyla içeriye girebilirler. Bulaşma tükürükle doğrudan temasa geçildiğinde, örneğin öpüşme yoluyla da gerçekleşebilir. Virüsün tükürüğün temas ettiği nesneler yoluyla, örneğin ortak olarak kullanılan tabak çanak yoluyla yayılması ise daha nadir görülen bir durumdur.
Yorgunluk, iştahsızlık, baş ve organ ağrılarının yanı sıra ateş gibi belirtiler bu hastalığın habercisi olabilir. Tipik belirti parotis (tükürük) bezlerinin tek veya iki taraflı olarak ağrılı ve iltihaplı şişmesidir. Şişlik genellikle üç günden sekiz güne kadar sürer. Gerek alt çenedeki, yani dil altındaki tükürük bezleri gerekse onların yanı başında bulunan lenf düğümleri de şişebilir. Enfeksiyonun en az üçte birlik süresi şikayetsiz veya az miktarda şikayetle geçer. Öncelikle beş yaşın altındaki çocuklarda sadece soğuk algınlığına benzeyen şikayetler görülür. Pek çok vakada kabakulak be sebeple fark edilmez.
İleri yaşlarda komplikasyon veya sonradan ortaya çıkabilecek hasar riski artmaktadır. Hastalığa yakalananların yaklaşık yüzde onunda, kendini baş ağrısı, ense sertliği ve kusmayla gösteren beyin zarı iltihaplanması görülebilir. Felç gibi kalıcı hasarlara yol açan veya münferit vakalarda ölümle sonuçlanabilecek beyin iltihaplanması daha nadir görülen bir durumdur. Kalıcı işitme hasarları veya sağırlık 20.000’de birdir. Kabakulak, ergenlik sonrası erkek hastaların üçte birinde testis iltihaplanmasına neden olur. Bu durum kendini yinelenen yüksek ateş eşliğinde tek ya da iki testisin birden aşırı şişmesiyle ve basınçlı ağrıyla belli eder, üremenin kısıtlanmasına veya daha nadir olarak büsbütün kaybına yol açabilir. Kadınlarda ise süt bezlerinin veya yumurtalıkların iltihaplanması ihtimali mevcuttur. Bir diğer komplikasyon da pankreas iltihaplanmasıdır.
İlk belirtiler genellikle hastalığın bulaşmasından 16-18 gün sonra ortaya çıkar, ancak bu süre 12 günden 25 güne kadar yayılabilir. Bulaşma tehlikesi parotis (tükürük) bezlerinin şişmesinden bir hafta önceyle dokuz gün arasındadır. En riskli süre hastalığın başlamasından iki ile dört gün öncesindedir. Hiç hastalık belirtisi olmasa veya az miktarda olsa da hastalık bulaşıcı olabilir.
Bu enfeksiyonu geçirmemiş olan veya aşıyla korunmayan herkes kabakulağa yakalanabilir. Gençlerde ve yetişkinlerde komplikasyon riski çocuklara göre daha büyüktür. Kabakulak geçirmiş olanlar genellikle ömür boyu bu hastalığa bir daha yakalanmazlar.
Robert Koch Enstitüsü’nde bulunan Sürekli Aşı Komisyonu (Die Ständige Impfkommission STIKO) kabakulağa karşı aşı korunması tavsiye etmektedir. Karma bir aşı olan MMR kabakulağın yanı sıra kızamık ve kızamıkçık karşısında da koruma sağlamaktadır. Almanya’da sadece kabakulak aşısı bulunmamaktadır.
Kızamık hastalığı geçiren bir kişi ile temas eden ve koruması olmayan kişilerin mümkünse 3 gün içinde inkübasyon aşısı kapsamında MMR aşısı olmaları önerilmektedir. Bulaşma tehlikesi mevcutsa 9 aylık ve üzeri bebekler de aşılanabilir.
Önemli Bilgi: Aşıları tamamlanmış, iki kez aşı olmuş kişilerde de kabakulak hastalığı nadiren görülebilir.
Daha fazla danışma ve bilgi için yerel sağlık birimi hizmetinizdedir. Kabakulak enfeksiyonları bildirilmek zorunda olduğu için bu birimlerden güncel durumla ilgili bilgi edinebilir, onların hastalıkla baş etme konusundaki büyük tecrübesinden faydalanabilirsiniz.
Daha fazla (uzmanlık) bilgisi için Robert Koch Enstitüsü’nün internet sayfalarından yararlanabilirsiniz. (www.rki.de/mumps, www.rki.de/stiko).
Aşı yoluyla enfeksiyondan korunmak için daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz: Federal Sağlık Eğitimi Merkezi (www.impfen-info.de).