Bir meningokok enfeksiyonu birkaç saat içinde hayati tehlikeye sebebiyet verici olabilen ağır bir hastalıktır. Meningokok olarak da adlandırılan Neisseria meningitidis bakterileri, genellikle menenjit adı verilen iltihaplı beyin zarı iltihabına ve nadiren de kan dolaşımı enfeksiyonuna (sepsis) yol açarlar. Almanya’da meningokok hastalıkları nadiren görülmektedir, 1 milyon insanda yılda yaklaşık 4 vakadan az rastlanmaktadır. Burada genellikle özellikle kış aylarında olmak üzere münferit vakalar veya bölgesel küçük kümelenmeler söz konusudur.
İnsandan insana
Meningokoklar en çok damla enfeksiyonu şeklinde bulaşırlar. Bakteriler insanların burun boğaz bölgesinde bulunurlar. Bunlar, konuşma, öksürme veya hapşırma esnasında burun boğaz bölgesinden gelen küçük damlacıklar olarak havaya yayılırlar ve kısa mesafeden teneffüs edilebilirler.
Patojenler hastalarla yakın temas esnasında örneğin burun sıvısının değmesi sonucu temas enfeksiyonu ile de bulaşabilirler. Bakteriler vücudun dışındaki ortamda canlı kalamaz, hızlıca ölürler.
Hastalık genellikle oldukça ani bir şekilde başlar ve hızlı ilerler. Bebeklerde ve küçük çocuklarda meningokok hastalıklarının belirtileri çok daha hafif görülebilir.
Meningokok hastalıklarının iki farklı şekli vardır, bunlar ayrı ayrı veya birlikte görülebilirler:
Hastalık, vakaların yaklaşık üçte ikisinde beyin zarı iltihabı olarak ortaya çıkar.
Ateş, baş ağrısı, ışığa karşı hassasiyet ve yoğun uyku hali veya uyuşukluk gibi zihin bulanıklıkları beyin zarı iltihabının yaygın belirtileridir. Tipik bir belirti, sabahları görülen kusmanın eşlik ettiği kesintisiz, ağrılı ense sertliği veya kasılma nöbetlerinin de görüldüğü dolaşım sistemi bozukluklarıdır. Hastalık hissi oldukça belirgindir. Ağır vakalarda cildin üzerinde ve mukozalarda kan pıhtılaşması bozukluklarına bağlı olarak nokta şeklinde veya yüzeye yayılan kanamalar görülebilir.
Hastaların %10 ila % 20’sinde kasılma nöbetleri veya hissizlik gibi komplikasyonlar ve bazı durumlarda çocuklarda gelişim bozuklukları ortaya çıkar. Hastaların yaklaşık %1’i hayatını kaybetmektedir.
Hastalık, vakaların yaklaşık üçte birindekan dolaşımı enfeksiyonu (sepsis)olarak ortaya çıkar.
Meningokok kan dolaşımı enfeksiyonunda bakteriler kanla tüm vücuda yayılır. Bu esnada kan pıhtılaşmasında hasar oluşur. Bunun sonucunda ciltte bölgesel morarmalar görülür. Hastaların %10 ila %15’inde böbreküstü bezi korteksinde hayati tehlike oluşturan kanamalar görülebilmekte ve bunlar dolaşım şokuna sebep olabilmektedir. Bazı durumlarda bunun sonucunda bazı uzuvların ölmesi gibi komplikasyonlar görülebilir ve bu durum en kötü ihtimalle ampütasyonların yapılmasını gerektirebilir. Kan dolaşımı enfeksiyonunda her on kişiden biri, hatta ağır seyreden vakalarda her üç kişiden biri hayatını kaybetmektedir.
Bebeklerde ve küçük çocuklarda ateş, kusma, kasılmalar, hırçınlık veya uyku halinin yanı sıra, bebeklerin iki kafatası kemiğinin arasındaki açıklık olan fontenellerde öne doğru bombe veya sertlik görülebilir. Buna karşılık ense sertliğine rastlanmaz.
İlk şikayetler genellikle bulaşma gerçekleştikten 3 ila 4 gün sonra, nadiren de 2 ila 10 gün sonra görülür. Hastalar, hastalık belirtileri başlamadan önce 7 güne kadar hastalığı bulaştırabilir. Antibiyotik tedavisine başlandıktan 24 saat sonra hastalar vasıtasıyla bulaşma riski artık ortadan kalkmıştır.
Meningokok hastalıkları herkeste görülebilir. Fakat en çok bir yaşına kadar olan bebeklerde, küçük çocuklarda veya gençlerde görülür. Bulaşma riski kötü hijyen şartlarında, bağışıklık sisteminin zayıf olduğu durumlarda veya kısıtlı barınma koşulları altında daha fazladır. Ayrıca sigara kullanımı veya daha önce geçirilmiş olan solunum yolları enfeksiyonu da meningokok enfeksiyonuna karşı hassasiyeti artırabilmektedir
Aşı
Farklı meningokok tipleri mevcuttur. Almanya’da en sık B ve C sero grupları görülür. Daimi Aşı Konseyi (STIKO) 12 ila 23 ay arasındaki tüm çocukların C sero grubuna karşı aşılanmasını önermektedir. Eksik bir aşı 18. yaşına kadar tamamlanmalıdır. Ayrıca diğer sero gruplarına (ACWY ve/veya B) karşı, bazı risk grupları için önerilen aşılar da mevcuttur:
Ayrıca farklı meningokok tiplerine karşı etkili aşılar mevcuttur. Aşıların gerekliliği, fayda ve riskleri ile ilgili olarak doktorunuza danışınız.
Hastalarla temas halinde bulunan kişi olarak
Daha geniş bilgi için yerel Sağlık Müdürlüğü hizmetinizdedir. Meningokok hastalıklarını bildirmek zorunlu olduğu için burada güncel durum ve hastalıklarla ilgili konulara ilişkin kapsamlı bilgiler bulunmaktadır. Hastalık tablosuna ilişkin daha fazla (teknik) bilgi edinmek için Robert Koch Enstitüsü’nün sayfasını da (www.rki.de/meningokokken) ziyaret edebilirsiniz. Sağlık Eğitimi Federal Merkezi’nin sayfasında (www.impfen-info.de) aşı ile enfeksiyondan korunma konusuna ilişkin bilgiler bulabilirsiniz.