UYUZ (SCABİES)

Tıp dilinde Scabies olarak adlandırılan uyuz, insanda görülen ve uyuz böceğinin neden olduğu, bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Bu hastalık genel olarak sağlığı tehdit etmemekle birlikte can sıkıcı ve çok nahoştur. Hastalığa 0.3 ile 0.5 mm cesametinde, çıplak gözle görülmesi pek mümkün olmayan ve insanın üst deri katmanına gömülerek yerleşen çok küçük uyuz böcekleri yol açar. Bunlar yaklaşık dört ile sekiz hafta arasında yaşar ve bu süre içinde deriye her gün yumurta ve dışkı bırakırlar. Bu da bir süre sonra deri reaksiyonlarına neden olur. Uyuz böcekleri insan vücudu dışında bir ile iki gün arasında giysilerde ve yatak takımlarında yaşamaya devam edebilirler. Uyuz böcekleri özellikle insanların dar alanlarda birlikte yaşadıkları yerlerde yayılabilirler. Bu nedenle hastalık zaman zaman toplulukların bulunduğu kuruluşlarda veya bakım evlerinde daha sık görülür.

Giysiler ve eşyalar yoluyla

Ortak kullanılan yatak takımları, yorgan, yastık veya giysi yoluyla bulaşma daha nadir görülür. Bu duruma uyuz böceklerinin sayısal çokluğundan dolayı Norveç uyuzunda daha çok rastlanır.

Yatak sıcaklığında özellikle belirginleşen deri yanması ve kaşıntı uyuzun sık görülen ilk belirtileridir. Kaşıntı uyuz böceklerinin doğrudan etkilemediği deri bölgelerine bile yayılabilir. Parmak araları, ayak parmakları, el ve ayak bilekleri, omuzlar, dirsekler, meme uçları ve genital bölgeler öncelikle etkilenen bölgelerdir. Özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda saçlı baş, yüz, avuçlar ve tabanlar da etkilenebilir.

Deri üstünde çıkan, ancak çıplak gözle görülmesi epey zor olan, ince, koyu renkli ve düzensiz çizgiler tipiktir. Bunlar deride böceklerin açtığı tüneller yüzünden meydana çıkar. Deri bir süre sonra toplu iğne başı büyüklüğünde kabarcıklarla, kızarık ve kabarık boğumlarla veya sivilcelerle tepki verir. Buna ilaveten kaşıntı yüzünden yaralanan deri bölgeleri cılk hale gelip iltihaplanabilir. Daha uzun süreli durumlarda böceklerin ifrazatı karşısında büyük bir alana yayılan alerjik döküntüler gelişebilir.

Öncelikle bağışıklık sistemi zayıf insanlarda uyuzun en bulaşıcı formu olan Norveç uyuzu görülebilir. Bu durumda böcek sayısı çok yüksektir ve kabuklanma güçlüdür.

İlk bulaşmadan sonra iki ile beş hafta sonrasında, yeniden bulaşmada ise bir ile dört gün sonra şikayetler ortaya çıkar. Uyuz böcekleri deride bulunduğu sürece uyuz bulaşıcıdır. Böceklerin sayısı enfeksiyonun ilk aylarında artış ve sonrasında sağlıklı bir bağışlık sistemi sayesinde genellikle düşüş gösterir. Yoğun bir vücut bakımı uygulayan ve kozmetik kullanan hastalarda deri değişimleri çok az miktarda olup uzun süre fark edilmeden kalabilirler. Uyuz tedavi edilmezse kronik hale gelebilir, ancak bir süre sonra kendiliğinden iyileşebilir de.