UYUZ (SCABIES)

İnsanlarda hastalığa sebep olan patojenlere ilişkin bilgiler

Bilgileri indirin

  • Uyuz patojen profilinin önizleme görüntüsü
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024

    UYUZ (SCABİES)

    Türkçe (TR)
    PDF | 261 KB
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024
    Last update: 01.03.2024

Uyuz nedir?

Tıp dilinde Scabies olarak adlandırılan uyuz, insanda görülen ve uyuz böceğinin neden olduğu, bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Böcekler 0,2 ila 0,5 mm boyutunda olup çıplak gözle görülmesi pek mümkün değildir. Dişi böcekler insanın üst deri katmanına gömülüp yerleşerek yaklaşık dört ile sekiz hafta arasında yaşar ve bu süre içinde deriye her gün yumurta bırakırlar. Böcek istilasına karşı bir süre sonra cilt reaksiyonları meydana gelir. Uyuz böcekleri özellikle insanların dar alanlarda birlikte yaşadıkları yerlerde yayılabilirler. Bu nedenle hastalık zaman zaman toplulukların bulunduğu kuruluşlarda veya bakım evlerinde daha sık görülür.

Uyuz nasıl bulaşır?

İnsandan insana

Uyuz böcekleri insandan insana öncelikle uzun süreli deri temaslarında (standart olarak beş ile on dakika), örneğin ortak oyunlarda, kucaklaşma, vücut bakımında yapılan yardımda, aynı yatakta yatarken veya cinsel ilişki yoluyla geçer. Kısa süreli el sıkışma veya sarılma genel olarak bulaşmaya neden olmaz.

Uyuzun kuvvetli kabuklanmayla kendini gösteren ve Scabies crustosa (Norveç uyuzu) olarak adlandırılan en bulaşıcı formunda derideki böcek sayısı kısa süreli bir deri temasıyla bile bulaşacak kadar yüksektir.

Giysiler ve eşyalar yoluyla

Uyuz böcekleri konakçı olmadan bir ile iki gün arasında giysilerde ve yatak takımlarında yaşamaya devam edebilir. Ancak ortak kullanılan yatak takımları, yorgan, yastık veya giysi yoluyla bulaşma daha nadir görülür. Bu duruma uyuz böceklerinin sayısal çokluğundan dolayı Scabies crustosa durumunda daha çok rastlanır.

Hastalarda ne gibi hastalık belirtileri görülür?

Yatak sıcaklığında özellikle belirginleşen deri yanması ve kaşıntı sık görülen ilk Scabies belirtileridir. Kaşıntı uyuz böceklerinin doğrudan etkilemediği deri bölgelerine bile yayılabilir. Parmak araları, ayak parmakları, el ve ayak bilekleri, omuzlar, dirsekler, meme uçları ve genital bölgeler öncelikle etkilenen bölgelerdir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda kafa derisi, yüz ve ayak tabanları da etkilenebilir.

Deride ince, düzensiz çizgiler tipiktir. Bunlar deride görünen, böceklerin açtığı tünellerdir. Deri bir süre sonra toplu iğne başı büyüklüğünde kabarcıklarla, kızarık ve kabarık boğumlarla veya sivilcelerle tepki verir. Buna ilaveten kaşıma nedeniyle yaralanan deri bölgeleri iltihaplanabilir. Daha uzun süreli durumlarda böceklerin ifrazatı karşısında büyük bir alana yayılan alerjik döküntüler gelişebilir.

Yoğun vücut bakımı uygulayan kişilerde ve kozmetik kullanan kişilerde cilt değişiklikleri ve böcek istilası uzun süre fark edilmeyebilir. Tedavi edilmediği takdirde uyuz sıklıkla kronikleşir. Öncelikle bağışıklık sistemi zayıf insanlarda uyuzun en bulaşıcı formu olan Scabies crustosa görülebilir. Bu durumda böcek sayısı çok yüksektir ve kabuklanma belirgindir.

Hastalığın kuluçka süresi ne kadardır ve bulaşıcılık ne kadar sürer?

İlk bulaşmadan sonra iki ile beş hafta sonrasında, yeniden bulaşmada ise bir ile dört gün sonra ilk şikayetler ortaya çıkar. Uyuz böcekleri deride bulunduğu sürece ve kişide hastalık belirtileri görülmeden önce Scabies bulaşıcıdır.

En fazla risk altında bulunan kişiler kimlerdir?

Scabies bütün dünyada görülebilen ve her yaştan insanın yakalanabildiği bir hastalıktır. Hastalığı hasta bir kişiden kapan kişiler genellikle aile üyeleri ya da ev paylaşımı yapan topluluk üyeleri ve bakıma muhtaç kişilerin etkilenmesi durumunda bu kişilerin bakıcılarıdır.

Hastalık durumunda nelere dikkat etmeliyim?

  • Yukarıda anılan hastalık belirtileri baş gösteriyor veya Scabies’ten şüpheleniyorsanız derhal doktorunuza görünmelisiniz.
  • Tedavide skabisidler olarak tabir edilen etkili ilaçlar mevcuttur. Bunlar genellikle krem veya merhem olarak deriye uygulanır. Bazı durumlarda ağız yoluyla alınan haplarla tedavi de mümkündür.
  • Hastalar hastalığın başkalarına bulaşmasını önlemek için geçici olarak uzun süreli doğrudan cilt temasından kaçınmalıdır.
  • Haricen tedaviden sonra veya hapların alınmasından 24 saat sonra hastalık genellikle artık bulaşıcı değildir. Scabies crustosa uyuzuna yakalanan hastaların hastalığı bulaştırmaması yönünde tekrarlı bir tedavi gereklidir. Kaşıntı tedaviden sonra da bir ile iki hafta kadar devam edebilir.
  • Hastaların giysileri, iç çamaşırları, havluları ve yatak takımları en az 50°C’de yıkanmalıdır. Ayakkabı veya tüylü oyuncak hayvan gibi uzun süre vücut temasında bulunulan ve yıkanarak temizlenemeyen eşyalar kuru bir biçimde en az 21°C’de plastik torbalarda üç gün muhafaza edilmelidir. Yastıklı mobilyalar elektrik süpürgesiyle temizlenebilir veya en az iki gün boyunca kullanılmamalıdır.
  • Scabies crustosa daha fazla önlem gerektirir. Lütfen doktorunuzdan veya sağlık yetkilisinden tavsiye alın.
  • Scabies hastalığında enfeksiyondan korunma yasasının düzenlemeleri geçerlidir. Uyuza yakalanan veya yakalandığından şüphe eden çocuk ve yetişkinler okullar ve çocuk yuvaları gibi kuruluşlara geçici olarak gitmemeli veya orada faaliyet göstermemelidir. Söz konusu kişiler içinde yer aldıkları kuruluşu hastalık veya hastalık şüphesi hakkında bilgilendirmek zorundadır.
  • Kuruluş yetkili sağlık birimini hastalık veya hastalık şüphesi hakkında bilgilendirecektir. Sağlık birimi veya tedaviyi üstlenen doktor hastaların kuruluşa yeniden ne zaman döneceğini veya oradaki faaliyetlerine ne zaman başlayacağını saptar.

Kendimi nasıl koruyabilirim?

  • Önceden koruyucu önlem almak neredeyse mümkün değildir, çünkü uyuz böcekleri herhangi bir belirti göstermeden önce bulaşmış olabilir.
  • Scabies hastası kişilerle uzun sürekli doğrudan cilt temasından kaçının.
  • Hastayla vücut teması kaçınılmazsa örn. çocuk veya bakıma muhtaç kişilerin bakımında, uzun kollu kıyafet ve tek kullanımlık eldiven takın. Ardından ellerinizi ve kollarınızı iyice yıkayın. Özellikle parmak tırnaklarını iyice temizleyin.
  • Enfekte kişilerin yakın temaslıları, yani enfekte bir kişiyle yoğun ve uzun süreli cilt teması olan kişiler de, herhangi bir hastalık belirtisi göstermeseler bile tedavi edilmelidir.

Nerelerden bilgi edinebilirim?

Daha fazla danışma ve bilgi için yerel sağlık birimi hizmetinizdedir. Bu birimlerden güncel durumla ilgili bilgi edinebilir, onların hastalıkla baş etme konusundaki büyük tecrübesinden faydalanabilirsiniz.

Daha fazla (uzmanlık) bilgisi için Robert Koch Enstitüsü’nün internet sayfalarından yararlanabilirsiniz (www.rki.de/skabies).

Enfeksiyondan korunma hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz: Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (www.infektionsschutz.de).

Durum: 01.03.2024