Tıp dilinde Scabies olarak adlandırılan uyuz, insanda görülen ve uyuz böceğinin neden olduğu, bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Böcekler 0,2 ila 0,5 mm boyutunda olup çıplak gözle görülmesi pek mümkün değildir. Dişi böcekler insanın üst deri katmanına gömülüp yerleşerek yaklaşık dört ile sekiz hafta arasında yaşar ve bu süre içinde deriye her gün yumurta bırakırlar. Böcek istilasına karşı bir süre sonra cilt reaksiyonları meydana gelir. Uyuz böcekleri özellikle insanların dar alanlarda birlikte yaşadıkları yerlerde yayılabilirler. Bu nedenle hastalık zaman zaman toplulukların bulunduğu kuruluşlarda veya bakım evlerinde daha sık görülür.
Uyuz böcekleri insandan insana öncelikle uzun süreli deri temaslarında (standart olarak beş ile on dakika), örneğin ortak oyunlarda, kucaklaşma, vücut bakımında yapılan yardımda, aynı yatakta yatarken veya cinsel ilişki yoluyla geçer. Kısa süreli el sıkışma veya sarılma genel olarak bulaşmaya neden olmaz.
Uyuzun kuvvetli kabuklanmayla kendini gösteren ve Scabies crustosa (Norveç uyuzu) olarak adlandırılan en bulaşıcı formunda derideki böcek sayısı kısa süreli bir deri temasıyla bile bulaşacak kadar yüksektir.
Uyuz böcekleri konakçı olmadan bir ile iki gün arasında giysilerde ve yatak takımlarında yaşamaya devam edebilir. Ancak ortak kullanılan yatak takımları, yorgan, yastık veya giysi yoluyla bulaşma daha nadir görülür. Bu duruma uyuz böceklerinin sayısal çokluğundan dolayı Scabies crustosa durumunda daha çok rastlanır.
Yatak sıcaklığında özellikle belirginleşen deri yanması ve kaşıntı sık görülen ilk Scabies belirtileridir. Kaşıntı uyuz böceklerinin doğrudan etkilemediği deri bölgelerine bile yayılabilir. Parmak araları, ayak parmakları, el ve ayak bilekleri, omuzlar, dirsekler, meme uçları ve genital bölgeler öncelikle etkilenen bölgelerdir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda kafa derisi, yüz ve ayak tabanları da etkilenebilir.
Deride ince, düzensiz çizgiler tipiktir. Bunlar deride görünen, böceklerin açtığı tünellerdir. Deri bir süre sonra toplu iğne başı büyüklüğünde kabarcıklarla, kızarık ve kabarık boğumlarla veya sivilcelerle tepki verir. Buna ilaveten kaşıma nedeniyle yaralanan deri bölgeleri iltihaplanabilir. Daha uzun süreli durumlarda böceklerin ifrazatı karşısında büyük bir alana yayılan alerjik döküntüler gelişebilir.
Yoğun vücut bakımı uygulayan kişilerde ve kozmetik kullanan kişilerde cilt değişiklikleri ve böcek istilası uzun süre fark edilmeyebilir. Tedavi edilmediği takdirde uyuz sıklıkla kronikleşir. Öncelikle bağışıklık sistemi zayıf insanlarda uyuzun en bulaşıcı formu olan Scabies crustosa görülebilir. Bu durumda böcek sayısı çok yüksektir ve kabuklanma belirgindir.
İlk bulaşmadan sonra iki ile beş hafta sonrasında, yeniden bulaşmada ise bir ile dört gün sonra ilk şikayetler ortaya çıkar. Uyuz böcekleri deride bulunduğu sürece ve kişide hastalık belirtileri görülmeden önce Scabies bulaşıcıdır.
Scabies bütün dünyada görülebilen ve her yaştan insanın yakalanabildiği bir hastalıktır. Hastalığı hasta bir kişiden kapan kişiler genellikle aile üyeleri ya da ev paylaşımı yapan topluluk üyeleri ve bakıma muhtaç kişilerin etkilenmesi durumunda bu kişilerin bakıcılarıdır.
Daha fazla danışma ve bilgi için yerel sağlık birimi hizmetinizdedir. Bu birimlerden güncel durumla ilgili bilgi edinebilir, onların hastalıkla baş etme konusundaki büyük tecrübesinden faydalanabilirsiniz.
Daha fazla (uzmanlık) bilgisi için Robert Koch Enstitüsü’nün internet sayfalarından yararlanabilirsiniz (www.rki.de/skabies).
Enfeksiyondan korunma hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz: Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (www.infektionsschutz.de).